İdrar Kaçırma (inkontinans); mesane kontrolünü kaybetme çok yaygın ve sıklıkla utandıran bir problemdir. Öksürük veya aksırma ile idrar kaçırma şiddet aralığı değişkenlik gösterir, idrar aciliyeti ani ve güçlü idrar hissi ile tuvalete yetişememe durumudur.
TANIM:
İdrar Kaçırma (inkontinans); mesane kontrolünü kaybetme çok yaygın ve sıklıkla utandıran bir problemdir. Öksürük veya aksırma ile idrar kaçırma şiddet aralığı değişkenlik gösterir, idrar aciliyeti ani ve güçlü idrar hissi ile tuvalete yetişememe durumudur.
İdrar kaçırma günlük aktviteyi etkiliyorsa, doktora başvurmakta tereddüt edilmemelidir. Çoğu kişilerde basit bir yaşam tarzı değişikliği veya medikal tedavi ile rahatsızlığı azaltılabilir veya idrar kaçırması tamamen durdurulabilir.
SEMPTOMLAR:
Bazı kişilerde bazen hafif idrar kaçırmaya bağlı ıslaklıklar oluşabilir. Diğerlerinin ise çamaşırları sıklıkla ıslaktır.
Stress inkontinans; Mesane içi basıncı arttıran öksürük, aksırık, gülme, egzersiz veya ağırlık kaldırma durumunda idrar kaçırma
Urge inkontinans; Ani, yoğun idrar dürtüsü ile istemsiz idrar kaçırma halidir. Sık idrara çıkma, gece boyunca idrara çıkmaya ihtiyaç duyulur. Urge inkontinans infeksiyon gibi hafif durumlar veya diyabet ve nörojenik mesane gibi daha ağır durumlardan kaynaklanabilir.
Overflow (taşma) inkontinans; Mesanenin boşaltılamamasına bağlı sık işeme ve damlama şeklinde idrar kaçırma ile kendini gösterir.
Fonksiyonel inkontinans; Tuvaletini zamanında yapmasına engel olabilen fiziksel veya mental bir bozukluğun olması. Örneğin; ağır derecede artriti olan birisi pantolononun düğmesini zamanında açamayıp idrar kaçırabilir.
Mixed(karışık) inkontinans; Birden fazla tip idrar kaçırmanın birlikte bulunması
SEBEPLER:
İdrar kaçırma bir hastalık değil bir semptomdur. Günlük alışkanlıklardan, alttaki medikal durumlardan veya fiziksel problemlerden kaynaklanabilir.
Geçici idrar kaçırma
Belli içecek, yiyecek ve diüretikler gibi ilaçlar- mesaneyi uyarır veya idrar miktarını arttırır
Alkol
Kafein
Kafeinsiz çay ve kahve
Karbonatlı içecekler
Yapay tatlandırıcılar
Mısır şurubu
Yüksek oranda acı, şeker veya asid içeren yiyecekler
Kalp ve tansiyon düşürücü ilaçlar, sakinleştiriciler ve kas gevşeticiler
Yüksek doz vitamin B veya C
İdrar kaçırma aynı zamanda kolay tedavi edilebilir medikal durumlardan da kaynaklanabilir
Örneğin;
İdrar yolu enfeksiyonları; mesaneyi tahrik edip aşırı idrar hissi ve sıkışma ve bazen idrar kaçırmaya neden olabilir. Ayrıca işeme sırasında yanma hissi ve kokulu idrara neden olabilir.
Konstipasyon; Rektum mesaneye yakındır ve pek çok sinir paylaşır. Sert ve sıkıştırılmış dışkı bu sinirleri uyarıp aşırı aktivite ve idrar sıklığınına sebep olur
Sürekli idrar kaçırma
İdrar kaçırma altta yatan fiziksel problemler veya değişikliklerden dolayı ayrıca sürekli bir durum alabilir;
- Gebelik; Hormonal değişiklikler ve uterus ağırlığının artması stres inkontinansa neden olabilir.
- Doğum; Vajinal doğum kasların zayıflamasına ve mesane sinirlerinin ve destek dokunun zedelenmesine neden olabilir. Bu yüzden pelvik tabanın zayıflamasına ve prolapsusa sebep olabilir. Prolapsus ile mesane, uterus rektum veya ince barsaklar olağan yerinden aşağı inip vajinaya protrüde olabilir. Bu protruzyon inkontinasla ilşikili olabilir.
- Yaşa bağlı değişiklikler; Mesane kaslarının yaşlanması mesane kapasitesini ve idrar depolanmasını azaltır
- Menopoz; Menopoz sonrası kadınlarda östrojen sentezi azalır, öztrojen; mesane ve üretra sağlığının korunmasında etkilidir. Bu dokuların bozulması inkontinansı şiddetlendirebilir.
- Histerektomi; Kadınlarda mesane ve uterus pek çok kas ve ligamentlerle birbirine bağlanmıştır. Kadın üreme sistemi ile ilgili histerektomi dahil herhangi bir cerrahi girişim pelvik tabanı destekleyen kasların zedelenmesine ve inkontinansa sebep olabilir.
- Büyümüş prostat; Özellikle yaşlı erkeklerde inkontinasın ana sebebi büyümüş prostat (BPH) dır.
- Prostat kanseri; Erkeklerde stres inkontinans veya urge inkontinans tedavi edilmemiş prostat ca ile ilişkili olabilir. Fakat sıklıkla prostat kanseri tedavisinin komplikasyonu olarak karşımıza çıkar.
- Obstruksiyon; Üriner traktın herhangi bir yerindeki tümör normal akışı bloke edebilir ve overflow inkontinansa neden olabilir. İdrar yolları taşları bazen idrar kaçırmaya neden olabilir.
- Nörolojik bozukluklar; Multiple skleroz, Parkinson hastalığı, inme, beyin tümörü, mesane kontrolü sağlayan sinirlere müdahale eden spinal yaralanma idrar inkontinansına neden olabilir.
RİSK FAKTÖRLERİ:
Aşağıdaki faktörler idrar kaçırma gelişmesi riskini arttırır
Cinsiyet: Kadınlarda stres tip idrar kaçırma daha yaygındır. Gebelik, çocuk doğurma, menopoz ve normal kadın anatomisi gibi farklılıklar sayılabilir. Bunun yanında, prostat problemi olan erkeklerde urge ve overflow inkontinans riski artmıştır.
Yaş: Yaşlılarda mesane ve üretra kas gücünde azalma olur. Yaşla birlikte mesanenin idrar tutma kapasitesinde azalma ve istemsiz idrar kaçırmada artış olur.
Fazla kilolu olmak: Aşırı kilolar mesane ve çevrleyen kaslarda basınç artışına neden olur, kaslardaki zayıflık öksürük ve aksırıkla idrar kaçırmaya imkan verir.
Diğer hastalıklar: Nörolojik hastalıklar veya diyabet inkontinans riskini arttırabilir.
KOMPLİKASYONLAR:
Cilt problemleri: Sürekli ıslak ciltte kızarıklıklar, cilt infeksiyonları ve yaralar gelişebilir.
İdrar yolları enfeksiyonları: İdrar kaçırma tekrarlayan idrar yolu enfekiyonlarına neden olabilir.
Kişisel hayat üzerine etkileri: İdrar kaçırma sosyal, çalışma ve kişisel ilişkileri etkileyebilir.
TANI VE TESTLER:
İnkontinans tipini belirlemek çok önemlidir. Bu bilgi tedavi kararında yol göstericidir.
Anamnez ve fizik muayene ile başlanır.
Jinekolojik muayenede kadın genital sistemi incelenerek sistosel (mesanenin sarkması) veya başka organ prolapsusu varlığı tepit edlir.
İntraabdominal basınç arttırılıp (valsalva) inkontinans objektif olarak gözlenir.
Q tip test uygulanır. Bu test üretra ve çevresindeki dokuların anatomik desteğinin etkinliğini, mesane boynu ile proksimal üretra mobilitesinin derecesini objektif olarak değerlendirmemizi sağlar.
İdrar analizi: idrar örneği ile infeksiyon, kanama veya diğer anormallikler hakkında bulgu verir.
İşeme günlüğü: Birkaç günlük kayıtlarla işeme zamanı, idrar miktarı, tüketilen sıvı, sıkışma olup olmadığı ve kaçırma episodları kaydedilir.
İşeme sonrası rezidü ölçümü: İşedikten sonra usg veya katater yardımıyla mesanede geriye kalan idrar miktarı ölçülür. Fazla miktarda (>200cc) idrar kalması; mesane çıkımında tıkanıklık veya mesane kas ve sinirlerinde bir problemi gösterir.
Özel testler
Daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulduğunda önerilen testler;
Ürodinami: Bu test mesane kası kuvvetini ve idrar sfinkter sağlığını göstermeye yardımcı olur. Ayrıca hangi tip inkontinans olduğunun ortaya konmasında önemlidir.
Sistoskopi: Optik sistemle mesane ve üretradaki anormallikleri ortaya koymaya yarar ve gereğinde düzeltilebilir.
Sistogram: Mesaneye katater yerleştirilip kontrast madde verilerek X-ray görüntüleme ile mesanedeki olası problemi ortaya koyabilir.
Pelvik USG: İdrar yolları ve genital organlardaki anomaliler değerlendirilir.
TEDAVİ:
İdrar kaçırma tedavisi kaçırmanın tipine ve altta yatan sebebe bağlıdır. Kombine tedavi gerekebilir. Öncelikle en az invazif tedavi tercih edilir. Diğer seçenekler bu tekniğin yetersiz olduğu durumlarda düşünülebilir.
Davranişsal teknikler
Mesane eğitimi, urge inkontinansda işemeyi geciktirmek için her sıkışma hissinde 10 dakika idrar tutma denenir. Amaç idrar yapmak için tuvalete gitme sıklığını 2-4 saate kadar uzatmak.
Çift işeme, taşma tip idrar kaçırmadan korunmak için mesanenin tamamen boşaltılmasını amaçlar. Çift işemenin anlamı işemeden sonra birkaç dakika bekleyip tekrar denemektir.
Zamanlanmış tuvalet önerileri, idrar hissine beklemek yerine her 2-4 saatte bir işemeye gitmek.
Sıvı ve diyet yönetimi: Alkol, kafein ve asidik yiyeceklerden kaçınmak ya da azaltmak. Sıvı tüketimini azaltmak, kilo vermek veya fiziksel aktiviteleri arttırmak önerilir.
Pelvik taban kas egzersizleri
