Bölgesel anestezi; sinirler etrafına anestetik ajanın enjekte edilerek sınırlı bir uyuşturmanın sağlandığı durumdur. Bedenin sadece bir bölgesinde duyu kaybı olur. Bölgesel anestezi etkisi, anestetik ajanın uygulandığı sinirin türüne göre değişir. Bölgesel anestezi etkisi oluşturmak için uygulanan ilaçlara, lokal anestezikler denir. Bölgesel anestezi ilacı, ameliyat uygulanacak alanın sinirlerine etki edecek şekilde verilir.
Spinal veya sınırlı uyuşturma altındaki hasta, uyanıktır ve çevresindeki olayların farkındadır. Hasta yanında konuşulanları duyar ve algılar. Hemşire ve cerrah bu konuda duyarlı olmalıdır.
Bölgesel anestezi şekilleri
Bölgesel anestezi yöntemleri;
• Topikal anestezi
• Lokal infiltrasyon
• Sinir bloku
• Spinal anestezi
• Epidural anestezi
Topikal anestezi
Topikal anestezi kısa etkilidir. Bu anestezik maddeler (sıvı, toz, krem, yağ ve jel türnde olabilir); gargara yaptırılarak, püskürtülerek, sürülerek, damlatılarak mukozadaki sinir uçlarını bloke eder uyuşturma sağlanır.
Topikal anestezinin kullanım alanları;
• Endoskopilerde
• Küçük, burun, boğaz ve ağız müdahalelerinde
• Rektum ve vajina muayenelerinde kullanılabilir.
Yanlışlıkla enjekte edildiği durumunda, solunum yetersizliği, kardiyak arrest ve şok tablosu görülebilir.
Lokal infiltrasyon
İnsizyon veya cerrahi müdahale yapılacak operasyon alanına anestetik maddenin deri altına enjekte edilmesiyle lokal infiltrasyon anestezisi gerçekleştirilir. Anestezik ilaç uygulandığı bölgedeki etkisini, periferik sinirleri bloke ederek gösterir. Lokal infiltrasyon genellikle, apse açma gibi küçük cerrahi girişimlerde tercih edilir.
Anestezik ilaç uygularken enjeksiyonun ven içine yapılmamasına dikkat edilmelidir.
Anestezik ilacın yanlışlıkla intravenöz şekilde verilmesi durumunda kardiyovasküler kollaps ya da konvülsiyon gelişebilir.
Sinir bloku
Bu anestezi tipinde, duyu sinirlerinin iletimi, sinir veya sinir pleksusuna anestezi uygulanarak kesilir.
Sinir bloku ile geniş bir bölge, küçük bir ilaç dozuyla bloke edilif. Uygulanan anestezik ilacın damar içine enjekte edilmemesine çok dikkat edilmelidir. Aksi durumda lokal infiltrasyon bloğundaki gibi ciddi sistemik tepkiler meydana gelebilir.
Spinal anestezi
Spinal anestezi; subaraknoid mesafede bir lokal anestezik ilaç çözeltisinin enjeksiyonu ile elde edilen, sinir bloğuna yapılan anestezi şeklidir. Diğer bir ifadeyle; bel bölgesinde, omuz arasında bulunan omuriliğin içinde bulunduğu sıvıya, çevreleyen zarlardan geçerek ince bir iğne ile lokal anestezik ilaç verilerek belden alt kısmında ağrı, his duygusu ve hareketin ortadan kaldırıldığı anestezi uygulamasına spinal anestezi denir.)
Vücudun alt tarafındaki ameliyatlarda (alt ekstremite, alt abdominal müdahaleler, sezeryan vb.) tercih edilir. Hasta, cerrahi operasyondan sonra yatakta düz bir şekilde yatırılır ve baş kısmı biraz yükseltilir. Çünkü anestetik madde omurilik boyunca ilerleyerek, solunumu inhibe edebilir (durdurabilir). Hemşire hastayı oluşabilecek komplikasyonlar yönünden takip etmelidir. Yaşam bulgularını sık sık almalıdır.
Spinal anestezi komplikasyonları;
• Hipotansiyon
• Bulantı-kusma görülebilir.
• Beldeki ponksiyonla veya kaslardaki blokla oluşan gevşeme sonucu bel ağrısı olabilir.
• Geç dönemde baş ağrısı görülebilir.
Epidural anestezi
Epidural Anestezi vücudun belden aşağısında belirli bir bölgede ağrı iletimini engelleyen bölgesel Anestezi türlerinden birisidir. Doğum ağrısını kontrol altına almanın en etkili yöntemi olmakla birlikte sezaryen başta olmak üzere bel seviyesi altında yapılan pek çok operasyonda Epidural Anestezi uygulanabilir. Uygulamada dura adı verilen zarın önüne ulaşılır ve buraya lokal Anestezik madde verilerek ağrı uyarılarının beyine ulaşması engellenir. Epidural adı da buradan gelir. Bu bölgedeki motor fonksiyonları sağlayan sinirler de etkilenirse tam bir Anestezi meydana gelir ve uygulama yapılan bölgenin altında kalan kısımda duyu ile birlikte hareket kabiliyeti de ortadan kalkar. Hasta bu durumda bacaklarını ne hissedebilir ne de oynatabilir. Bu sezaryen ameliyatlarında uygulanan Epidural Anestezidir. Doğumda ise amaç sadece ağrıyı gidermek olduğundan Epidural aralığa daha az dozlarda Lokal Anestezik ile birlikte güçlü ağrı kesiciler de verilir. Bu sayede motor kayıp olmayacağından anne adayı ağrı duymadığı halde dokunmaları hissedebilir ve bacaklarını oynatabilir. Bu nedenle bu uygulamaya ise Epidural Aneljezi denir. Lokal Anestezik ilaç miktarı çok düşük dozlarda verilirse anne adayının doğum eylemi sırasında yürüyebilmesi dahi sağlanabilir.